پس از گذشت حدود نیم قرن و به همت مدیران و متخصصان وزارت جهاد کشاورزی، در 18 مهرماه 1401، «برنامه الگوی کشت ملی» توسط وزارت جهادکشاورزی رونمایی شد. تدوین و ابلاغ برنامه الگوی کشت ملی در وزارت جهاد کشاورزی در این روز، به عنوان یک رویداد تاریخی و گام بسیار مهمی برای ارتقای بهره وری ، امنیت، سلامت و اقتدار ملی ایرانیان در بخش کشاورزی است.
«برنامه الگوی کشت ملی» عبارت است از تعيين نظام کشت مبتنی بر شرايط محيطی، بهره برداری بهينه از منابع و عوامل توليد متناسب با پتانسيلهای منطقه ای و مزيت اقتصادی با رعايت اصول توليد محصولات کشاورزی و ملاحظات زيست محيطی در راستای سياست های کلان کشور و تأ مين امنيت غذايی کشور است. «امنیت غذایی» به معنی اطمینان از دسترسی مداوم تمامی افراد جامعه به غذای کافی و سالم در تمام اوقات به منظور دستیابی به یک زندگی سالم و فعال است، اما تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، ناپایداری قیمت مواد غذایی، کمبود آب، بروز جنگ و ناآرامی، سوخت‌های زیستی، بهره‌برداری و فرسایش بیش از حد خاک، رشد جمعیت، افزایش تقاضا، تحولات سیاسی و ... ناامنی غذایی را در جهان تشدید و استفاده روز افزون از غذا بعنوان یک حربه مهم در دیپلماسی بین المللی شده است. بر این اساس ، تقویت سطح امنیت غذایی کشورها با سطح امنیت حکمرانی عمومی مرتبط گردیده و نیازمند سیاستگذاری دقیق و مدیریت حکیمانه و دانش مدارانه است. که غفلت از آن می‌تواند بحران‌های فراگیر اجتماعی را بدنبال داشته باشد.
«برنامه الگوی کشت ملی»، راهبرد اصلی برای تحقق امنیت و اقتدار غذایی است. "اقتدار غذایی" کلید واژه ادبیات سیاسی، دیپلماسی و رمز اقتدار ملی و استقلال کشورهای دنیا است. در آغاز هزاره جدید، بسیاری از کشورها شرایط امنیت غذایی خود را ارتقا داده و حوزه "امنیت غذا" در این دوره به "قدرت غذا" تغییر شکل داده است. کشور داری اقتدار غذایی در همه منازعات، مناسبات و دیپلماسی بین‌المللی مورد توجه دیگر کشورها قرار می گیرد و در استیلای آنها تاثیر می گذارد. در صورت تحقق اقتدار غذایی، اشتغال پایدار امنیت غذایی مستمر، سودآوری تولید در بخش کشاورزی و ارزی آوری نیز محقق شده و بسیاری از مسائل کشور در دل همین اقتدار غذایی حل خواهد شد.
«برنامه الگوی کشت ملی» در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی تدوین و توسط وزیر محترم جهاد کشاورزی برای اجرایی شدن ابلاغ گردیده است. با رونمایی از برنامه، با همت مدیران و متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، «پیوست آموزشی-ترویجی برنامه الگوی کشت ملی» برای کمک به تحقق اهداف اجرایی برنامه الگوی کشت ملی از طریق بکارگیری یک مدل فراگیر کنشگری اجتماعی و با استفاده از «راهبرد ترویجی توسعه مدیریت مشارکتی» تهیه و ابلاغ شد. هدف کلی این برنامه «ترویج فرهنگ الگوی کشت ملی» درکشور است که در دوره های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت عملیاتی خواهد شد .
چشم انداز :
جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن یک درصد جمعیت جهان،7 درصد ذخایر معدنی جهان، منابع عظیم زیر زمینی، موقعیت استراتژیک جغرافیای میان غرب وشرق و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملی و منطقه ای مشترک با 15 کشور همسایه با 600 میلیون جمعیت، سواحل دریایی،تنوع و حاصلخیزی اراضی با تولید محصولات متنوع زراعی و باغی و دامی و ظرفیت های بالقوه فراوان دیگر در رتبه اول ظرفیت های استفاده نشده است. دهه دوم چشم انداز کشور باید با تمرکز بر ظرفیت ها، دهه پیشرفت در تولیدات ملی و اقتصاد باشد و برنامه الگوی کشت، راهبرد مهم تحقق امنیت غذا در این دهه خواهد بود.
هدف کلی: «ترویج فرهنگ الگوی کشت ملی» بعنوان مهمترین برنامه اجرایی نظام جمهوری اسلامی ایران برای تأمین امنیت و اقتدار غذایی در کشور
اهداف اختصاصی:
- افزایش آگاهی و دانش عمومی جامعه درخصوص برنامه الگوی کشت ملی
- توسعه سرمایه های اجتماعی در بخش کشاورزی، برای جلب مشارکت کشاورزان در برنامه های مرتبط با الگوی کشت ملی
- ارتقاء ضریب نفوذ دانش و فناوریهای نوین در میان کشاورزان برای توسعه کشاورزی تجاری و دانش بنیان در کشور
رویکردهای اجرایی:
- کمک به دستیابی به الگوی کشت مناسب و پایدار منطقه ای
- کمک به توسعه کشت در دیم زارهای کم بازده
- کمک به تغییر سطوح کشت آبی به محصولات جدید( کینوا، قصیل، گلرنگ و...)
- کمک به توسعه کشت گیاهان پاییزه
- کمک به توسعه کشت علوفه های جدید و کم آب بر
- کمک به توسعه کشت در محیط های بسته(گلخانه) و انتقال کشت از فضای باز به گلخانه( سبزیجات و صیفی جات)
- کمک به کاهش آب مصرفی در بخش کشاورزی مطابق با آب قابل برنامه ريزی و اسناد بالادستی
- کمک به توسعه کشت قرار دادی در کشور
- کمک به افزايش ضريب نفود دانش با ارتقاء عملکرد در هکتار
- کمک به افزايش سالانه راندمان آبياری بر اساس برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
- کمک به توسعه کشت دانههای روغنی
مقاصد و نتایج مورد انتظار:
با توجه به اینکه آموزش و ترویج تنها یکی از عناصر و مؤلفه های مؤثر در ترویج و توسعه الگوی کشت ملی به شمار می آید، انتظار می رود چنانچه سایر اجزا و عناصر مؤثر در این فرایند نیز بصورت هدفمند، سازمان یافته و مستمر، همزمان و همراستای با فعالیت های آموزشی- ترویجی نقش و وظایف خود را عملیاتی نمایند ، در پایان دوره مقاصد و نتایج زیر حاصل گردد؛
- کاهش شش درصدی آب مصرفی در بخش کشاورزی مطابق با آب قابل برنامه ريزی و اسناد بالادستی نسبت به سال پايه
- افزايش بیش از 11 درصدی تولید محصولات کشاورزی با الگوی کشت فعلی نسبت به سال پايه
- افزايش حدود 4 درصدی عملکرد در واحد سطح نسبت به سال پايه
- افزايش ضريب خوداتکائی به محصولات توليدی (حدود 11 درصد نسبت به سال پايه)
- توسعه حدود 15 درصدی کشت در ديم زارهای کم بازده و افزايش عملکرد 100 درصدی(در هکتار) در ديم زارها
- کاهش سطح زيرکشت فضای باز سبزی حدود 20 و جاليز حدود 26 درصد،
- تامين نياز کشور به نباتات علوفه ای با ورود علوفه جديد و کم آب‌بر به الگو (افزايش 41 درصدی توليد نسبت به سال پايه)
- افزايش 158 درصدی توليد دانه های روغنی
.
جامعه هدف(مخاطبان):
1. تصمیم سازان، تصمیم گیران و مجریان در سازمانها، ارگانها و نهادهای حاکمیتی و دولتی مرتبط با بخش کشاورزی
2. تشکل ها، گروهها، انجمن ها، اصناف، شرکت ها، تعاونیها، شوراها، سمن ها و سایر عناصر دخیل در زنجیره ارزش محصولات کشاورزی
3. دانشگاهها، مؤسسات و مراکز علمی، تحقیقاتی و آموزشی، پارکهای علم و فناوری، مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان مرتبط با بخش کشاورزی
3. کشاورزان، تولیدکنندگان و بهره برداران
پویش ملی ایرانیان برای امنیت و اقتدار غذایی :
هر چند که بر اساس قوانین و اسناد بالادستی، طراحی و اجرای الگوی کشت از وظایف وزارت جهاد کشاورزی به شمار می‌آید اما با توجه به اینکه امنیت و اقتدار غذایی یک دغدغه ملی بود و با امنیت حکمرانی عمومی ارتباط تنگاتنگی دارد، تلاش برای تحقق امنیت و اقتدار غذایی تنها بر عهده این وزارت‌خانه نیست بلکه یک مسئولیت اجتماعی برای تمام ارکان اجرائی کشور؛ وزارت‌خانه‌ها؛ موسسات علمی، تحقیقاتی و آموزشی؛ حوزه‌های علمیه؛ بنیادها؛ شرکت‌ها؛ تشکل‌های مردمی؛ مدارس و بطور کلی مردان، زنان، جوانان و نوجوانان عزیز ایرانی در هر رده، مقام و جایگاه است.
«پویش ترویجی الگوی کشت ملی» یک فعالیت ویژه ترویجی است که با شعار «پویش ملی ایرانیان برای امنیت و اقتدار غذایی» اطلاعات لازم در مورد ویژگی‌ها، اهداف، رویکردهای برنامه الگوی کشت ملی و همچنین شیوه‌های حضور و مشارکت همگانی برای حضور و مشارکت مردم در آن را ارائه و بسترهای لازم برای همکاری و مشارکت‌های دو یا چند جانبه را فراهم می نماید.
موسسه آموزش و ترویج کشاورزی از شما فرهیخته گرامی برای پیوستن به این پویش دعوت به عمل می‌آورد.
تمایل و نحوه همکاری و مشارکت خود در برنامه الگوی کشت ملی را بر اساس محورهای مندرج جدول ذیل اعلام فرمایید.